پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم

در نوشتار زیر با این مطالب آشنا خواهید شد :

تعریف یائسگی

میانگین سن یائسگی چه سنی است ؟

علائم رایج در یائسگی

رخداد یائسگی

چه عواملی بر سن یائسگی تاثیر می گذارد؟

جنبه های ژنتیکی در یائسگی

ژن های دخیل در ایجاد یائسگی

نقش آزمایش ژنتیک در جلوگیری از یائسگی زودرس

 

تعریف یائسگی:

یائسگی یک رویداد بیولوژیکی طبیعی است که نشان دهنده پایان چرخه قاعدگی زنان است. این بیماری پس از گذشت 12 ماه از قاعدگی در یک زن تشخیص داده می شود. می تواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت و رفاه یک زن داشته باشد.

میانگین سن یائسگی چه سنی است ؟

میانگین سن یائسگی حدود 51 سال است، اما بسته به عوامل ژنتیکی و محیطی می تواند بسیار متفاوت باشد.

علائم رایج در یائسگی:

در طول سال‌های منتهی به یائسگی، که به عنوان پیش یائسگی شناخته می‌شود، زنان ممکن است تغییراتی در چرخه‌های قاعدگی، گرگرفتگی، مشکلات خواب، درد در حین رابطه جنسی، بدخلقی، تحریک‌پذیری، تعریق شبانه ، افسردگی یا ترکیبی از این علائم را تجربه کنند. این علائم می تواند خواب را مختل کند، سطح انرژی را کاهش دهد و بر سلامت عاطفی تأثیر بگذارد. بسیاری از درمان‌های مؤثر در دسترس هستند، از تنظیم سبک زندگی گرفته تا هورمون درمانی، برای کمک به مدیریت علائم یائسگی.

رخداد یائسگی:

یائسگی می تواند ناشی از کاهش طبیعی هورمون های تولید مثل، جراحی که رحم را برمی دارد اما تخمدان ها را خارج نمی کند (هیسترکتومی)، یا شیمی درمانی و پرتودرمانی . یائسگی زودرس، که قبل از 40 سالگی رخ می دهد، ممکن است به دلیل نارسایی تخمدان ها در تولید استروژن و پروژسترون یا سایر شرایط پزشکی باشد.

چه عواملی بر سن یائسگی تاثیر می گذارد؟

یکی از عوامل ژنتیکی اصلی که بر سن یائسگی تأثیر می گذارد، تعداد و کیفیت تخمکی است که یک زن با آن متولد می شود. این امر توسط فعل و انفعال پیچیده ای از ژن های دخیل در رشد تخمدان، بلوغ فولیکول و ترمیم DNA تعیین می شود.

جنبه های ژنتیکی در یائسگی:

• عوامل ژنتیکی نقش مهمی در سن یائسگی زنان دارند. مطالعات مرتبط با یائسگی زودرس نشان داده اند ژن های دخیل در ترمیم، نگهداری و عملکرد سیستم ایمنی DNA  با یائسگی مرتبط شده است. تخمین های وراثت پذیری برای سن یائسگی بین 44 تا 66 درصد برای جفت مادر و دختر متفاوت است که نشان دهنده یک مؤلفه ژنتیکی قوی است.
• فاکتورهای ژنتیکی مرتبط با سن در یائسگی و اولین قاعدگی نیز با علائمی مانند گرگرفتگی و تعریق شبانه مرتبط هستند و این تأثیرات ژنتیکی ممکن است در گروه‌های نژادی/قومی متفاوت باشد.
• در نتیجه، عوامل ژنتیکی به طور قابل توجهی به سنی که زنان در آن یائسگی را تجربه می‌کنند، کمک می‌کنند درک این جنبه های ژنتیکی می تواند به افزایش علت یائسگی زودرس کمک کند و ممکن است به شناسایی نشانگرهای زیستی برای تشخیص زودهنگام این بیماری منجر شود.

ژن های دخیل در ایجاد یائسگی:

• یکی از ژن‌هایی که به طور مداوم با سن یائسگی مرتبط است که ژنی است که دخیل در تنظیم آزادسازی گنادوتروپین‌ها، هورمون‌هایی که تخمدان‌ها را تحریک می‌کنند، می باشد. زنانی که نوع خاصی از این ژن را دارند، دیرتر یائسگی را تجربه می کنند. این ممکن است به این دلیل باشد که این نوع حساسیت تخمدان ها به گنادوتروپین ها را افزایش می دهد و عملکرد آنها را طولانی تر می کند.
• ژن دیگری که در سن یائسگی نقش دارد به ترمیم آسیب DNA در سلول ها کمک می کند. آسیب DNA می تواند در طول زمان تجمع پیدا کند و باعث شود که تخمک ها معیوب یا ضعیف شوند. زنانی که سطوح پایین‌تری از این ژن را دارند، زودتر یائسگی را تجربه می‌کنند. این ممکن است به این دلیل باشد که آنها محافظت کمتری در برابر آسیب DNA دارند و تخمک های خود را سریعتر از دست می دهند.
• ژن های دیگری که با سن یائسگی مرتبط بوده اند عبارتند از ژن هایی که در ثبات کروموزومی، پاسخ ایمنی، التهاب و متابولیسم نقش دارند. این ژن ها ممکن است بر محیط تخمدان و کیفیت تخمک تأثیر بگذارند. با این حال، اثرات این ژن ها اغلب ظریف است و ممکن است در گروه های قومی مختلف متفاوت باشد. علاوه بر این، این ژن‌ها همه تغییرات در سن یائسگی را در نظر نمی‌گیرند، زیرا عوامل محیطی و شیوه زندگی نیز وجود دارند که می‌توانند بر آن تأثیر بگذارند، مانند سیگار کشیدن، چاقی، استرس و تغذیه.
• عوامل ژنتیکی که بر سن یائسگی تأثیر می‌گذارند نیز ممکن است بر سلامت و باروری زنان تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، یائسگی زودتر ممکن است خطر ابتلا به پوکی استخوان، بیماری های قلبی عروقی و دیابت نوع 2 را افزایش دهد، اما خطر ابتلا به سرطان های حساس به هورمون، مانند سرطان سینه و تخمدان را کاهش می دهد. برعکس، یائسگی دیرتر ممکن است طول عمر باروری زنان را افزایش دهد، اما آنها را در معرض سطوح بالاتری از هورمون های جنسی قرار دهد که ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
• درک عوامل ژنتیکی موثر بر سن یائسگی ممکن است به زنان کمک کند تا برای آینده خود برنامه ریزی کنند و تصمیمات آگاهانه ای در مورد سلامت باروری خود بگیرند. همچنین ممکن است امکانات جدیدی را برای ایجاد درمان‌هایی فراهم کند که می‌توانند یائسگی زودرس را به تأخیر بیندازند یا از آن جلوگیری کنند، یا باروری و نتایج باروری را در زنانی که به یائسگی نزدیک می‌شوند یا در معرض یائسگی هستند، بهبود بخشد.

نقش آزمایش ژنتیک در جلوگیری از یائسگی زودرس:

آزمایش ژنتیک می تواند با ارائه اطلاعاتی در مورد استعداد ژنتیکی فرد نسبت به علائم و شرایط خاص یائسگی به طور بالقوه در درمان یائسگی نقش داشته باشد. مطالعات نشان داده اند که عوامل ژنتیکی به طور قابل توجهی بر سنی که زنان در آن یائسگی را تجربه می کنند تأثیر می گذارد. آزمایش ژنتیک ممکن است به شناسایی زنانی که در معرض خطر یائسگی زودرس یا برخی از بیماری‌های مرتبط با یائسگی مانند پوکی استخوان یا بیماری‌های قلبی عروقی هستند، کمک کند و امکان مداخله زودهنگام و برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی شده را فراهم کند.

علاوه بر این، آزمایش ژنتیکی ممکن است به راهنمایی درمان با هورمون جایگزینی کمک کند با شناسایی زنانی که بیشتر از درمان با هورمون جایگزینی بهره‌مند می‌شوند و آنهایی که ممکن است در معرض خطرات جانبی بیشتری قرار داشته باشند. این رویکرد شخصی‌سازی شده به درمان ممکن است به بهینه‌سازی فواید درمان با هورمون جایگزینی کمک کند در حالی که خطرات احتمالی را به حداقل برساند.

منابع:

https://journals.lww.com/jbioxresearch/fulltext/2019/09000/genetic_aspects_of_early_menopause.1.aspx

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26569518

https://mefj.springeropen.com/articles/10.1186/s43043-021-00093-0

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3000672

https://medlineplus.gov/menopause.html

https://www.nia.nih.gov/health/menopause/what-menopause

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9167895

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11527915

 

گردآورندگان: دکتر  فرزانه السادات متفقی، دکتر فهیمه رمضانی تهرانی