پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم

 

در نوشتار زیر با  این مطالب آشنا خواهید شد :

• ناباروری چیست؟
• انواع ناباروری
• علت ناباروری چیست؟
• علائم ناباروری چیست؟
• علائم ناباروری مردان
• علائم ناباروری زنان
• درمان ناباروری چیست؟
• چه زمانی به پزشک باید مراجعه کرد؟
• روش های موثر در درمان ناباروری

 

یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های زوجین، داشتن درک صحیح از مفهوم ناباروری و نازایی است. بر اساس جدیدترین تعریف جامعه پزشکان باروری آمریکا، ناباروری به عنوان یک بیماری تعریف می‌شود. اگر با وجود تلاش‌های مکرر هنوز موفق به بارداری نشده اید، نباید نگران باشید زیرا در تمام دنیا تنها 10 تا 15 درصد از زوجین در سن باروری با مشکلات ناباروری روبرو هستند.
در نوشتار زیر تلاش شده است تا از اعتقادات قدیمی و خرافاتی که معمولا مسئولیت ناباروری را تنها به زنان نسبت می‌دهند، دوری کند و بر این عقیده است که علل ناباروری ممکن است ناشی از مشکلات در هر دو زوج (زن یا مرد) یا ترکیبی از عواملی باشد که از بارداری جلوگیری می‌کنند.

ناباروری چیست؟

ناباروری به معنی عدم توانایی باروری است. اگر زوجی بدون استفاده از وسایل پیشگیری به مدت 6 ماه (یا کمتر از یک سال) اقدام به بارداری نمایند و خانم بالای 35 سال در این مدت باردار نشود، به عنوان نابارور محسوب می‌شوند و باید به پزشک متخصص مراجعه کنند. همچنین، اگر زوجی برای 6 ماه تلاش کنند و خانم بالای 35 سال باشد، اما باردار نشوند، نیز به عنوان نابارور تلقی می‌شوند.

در باروری طبیعی، بین 73 -80 درصد زوج‌ها پس از 6 ماه و 85 -90 درصد آن‌ها پس از 12 ماه نزدیکی منظم و بدون استفاده از روش‌های پیشگیری، موفق به بارداری می‌شوند. احتمال بارداری در هر چرخه قاعدگی تنها بین 15 تا 20 درصد است. بنابراین، نباید این مسئله را که فرآیند بارداری ممکن است زمان‌بر باشد را نادیده گرفت.

انواع ناباروری

ناباروری دارای انواع مختلفی است و در اینجا به بررسی انواع آن می‌پردازیم. ناباروری به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. هر دو نوع دارای روش‌های درمانی مشابهی هستند و دسته‌بندی آن تاثیری بر روی درمان ناباروری ندارد.

ناباروری اولیه

این نوع ناباروری زمانی رخ می دهد که فرد تاکنون موفق به باروری نشده است، و ممکن است به دلیل عوامل مادرزادی یا اکتسابی باشد. دلایل ناباروری اولیه می‌تواند شامل کاهش ذخیره تخمدان، کاهش کیفیت اسپرم یا بسته شدن لوله‌های تولید اسپرم باشد.

ناباروری ثانویه

این نوع از ناباروری زمانی رخ می‌دهد که فرد پس از یک تجربه باروری (به صورت موفق یا ناموفق و یا سقط) دیگر قادر به باروری نمی‌باشد. دلایل ناباروری ثانویه مشابه ناباروری اولیه است.

علت ناباروری چیست؟

علت ناباروری در مردان و زنان به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. اگر هر کدام از این فاکتور‌های مهم و دخیل در بارداری به درستی عمل نکنند، می‌توانند مانع باروری شوند.

از مهمترین دلایل ناباروری، عدم کارکرد صحیح دستگاه تولید مثل است؛ که شامل: 

• عدم تولید اسپرم سالم در مرد
• عدم تولید تخمک سالم در زن
• انسداد لوله ‌های رحمی
• عدم توانایی اسپرم در بارور کردن تخمک
• عدم توانایی تخمک باروردر لانه گزینی در رحم
• و سایر

علائم ناباروری چیست؟

 

علائم ناباروری همیشه به صورت آشکار در بدن نمایان نمی‌شوند. زوجینی که قصد بارداری دارند، ممکن است بدون داشتن اطلاعات کافی از وجود مشکلات باروری، تلاش‌های بی‌نتیجه‌ای برای باردار شدن داشته باشند. چرا که باردار نشدن همیشه با علائم خاصی همراه نیست.

اگر این زوج از وجود مشکلات باروری آگاهی داشتند، احتمالاً زودتر برای درمان اقدام می‌کردند. با وجود دشواری تشخیص ناباروری در برخی موارد، در ادامه به بررسی برخی علائمی می‌پردازیم که ممکن است نشانه‌ای از مشکلات باروری باشند.

علائم ناباروری مردان

• کم بودن حجم مایع منی
•  شفاف و آبکی بودن مایع منی
• کاهش میل جنسی
• مشکلات نعوظ
• داشتن سابقه جراحی (بیضه یا آلت تناسلی)
• تغییر در روند رشد موها
• رشد غیرطبیعی سینه ها.

 علائم ناباروری زنان

• قاعدگی نامنظم
• داشتن خونریزی‌ شدید یا با حجم خیلی کم
• درد و لکه ‌بینی هنگام نزدیکی
• قاعدگی‌های دردناک همراه با درد کمر و درد لگن
• کاهش میل جنسی
• رشد موهای زائد، تیره و ضخیم در بعضی نواحی (روی سینه ها، بین سینه ها، گونه‌ها، اطراف لب و در زیر چانه)
• خروج ترشح شیری رنگ از نوک سینه ها.

درمان ناباروری چیست؟

در گذشته مشکلات باروری جزو مشکلات بسیار پیچیده و غیر قابل درمان به شمار می رفت، اما امروزه با پیشرفت علم روش‌های درمانی موثر و ایمن تری برای درمان ناباروری وجود دارند که می تواند احتمال باردار شدن را افزایش دهند.

از اولین و مهم‌ترین اقدامات در مواجهه با مشکلات ناباروری، مطالعه و افزایش آگاهی در این زمینه و مراجعه به متخصصین این حوزه، به جای درگیر شدن با احساسات منفی و فرار از مسئله است.

در برخی موارد ممکن است زوجین به درستی با روش و اصول رابطه‌ جنسی درست برای باردار شدن آشنا نباشند و این مسئله‌ی ساده منجر به ناباروری شده باشد.

در صورتیکه نسبت به داشتن مشکل ناباروری مشکوک هستید، شما می توانید با مراجعه به متخصص ناباروری و یا مراکز ناباروری معتبر در ابتدا با فراگیری اصول و روش درست انجام رابطه جنسی و سپس تشخیص دقیق علت ناباروری و درمان آن، هرچه سریع‌تر به هدف خود یعنی بارداری و داشتن فرزند دست پیدا کنید.

چه زمانی به پزشک باید مراجعه کرد؟

 

زوجینی که قصد بارداری دارند و در سنین باروری هستند، اگر به مدت یک سال به طور منظم و بدون استفاده از هیچ گونه روش پیشگیری از بارداری، اقدام به بارداری نمایند اما موفق به بارداری نشوند، باید به مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند. در مورد زوجینی که سن همسر آن ها بالای 35 سال است، این زمان کوتاه‌ تر است. این زوجین باید پس از 6 ماه اقدام به بارداری و عدم نتیجه‌گیری مثبت، قبل از این که این موضوع به یک سال کشیده شود، به پزشک متخصص مراجعه کنند.

این زمان‌بندی به این دلیل است که با افزایش سن زنان، احتمال بارداری در هر چرخه قاعدگی کاهش می‌یابد. بنابراین، توصیه می‌شود هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص ناباروری مراجعه کنند تا علت را بررسی و درمان مناسب را آغاز نمایند.

 

• مردانی که سن آن ها از 35 سال کمتر می باشد و دارای شرایط زیر هستند، باید خیلی زودتر از یک سال تجربه باردار نشدن، به مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند:
• مشکلات اسپرم از جمله مشکل در تعداد، شکل، حرکت یا DFI
• آزو اسپرم یا اسپرم صفر
• واریکوسل
• تومور بیضه
• سابقه اوریون طولانی مدت
• ضربه به بیضه یا تخلیه یک بیضه
• مشکلات ژنتیکی یا کروموزومی
• کمبود هورمون‌های مردانه یا مصرف خودسرانه هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون برای بدنسازی.

 

• زنانی که سن آن ها از 35 سال کمتر می باشد و دارای شرایط زیر هستند، باید خیلی زودتر از یک سال تجربه باردار نشدن، به مراکز درمان ناباروری مراجعه کنند:
• اختلالات تخمک گذاری که بر آزاد شدن تخمک از تخمدان تأثیر می‌گذارد. شامل اختلالات هورمونی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک، پرولاکتین بالا، پرکاری یا کم کاری تیروئید
• ناهنجاری‌های رحم یا دهانه رحم از جمله وجود پولیپ و فیبروم رحم که ممکن است با انسداد لوله‌های فالوپ یا جلوگیری از کاشت تخمک بارور شده در رحم باعث ناباروری فرد شوند
• آسیب یا انسداد لوله فالوپ که معمولاً در اثر عفونت مقاربتی، اندومتریوز و یا چسبندگی ایجاد می‌شود
• اندومتریوز که زمانی اتفاق می‌افتد که بافت آندومتر در خارج از رحم رشد می‌کند و ممکن است بر عملکرد تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ تأثیر بگذارد
• نارسایی اولیه تخمدان (یائسگی زودرس) عوامل خاصی با یائسگی زودرس مرتبط هستند، از جمله بیماری‌های سیستم ایمنی، شرایط ژنتیکی خاص مانند سندرم ترنر یا ناقلین سندرم X شکننده، پرتودرمانی و شیمی درمانی
• چسبندگی اعضای لگن پس از عفونت لگن، آپاندیسیت، اندومتریوز و یا جراحی شکم و لگن
• سرطان و درمان آن با پرتودرمانی و شیمی درمانی.

روش های موثر در درمان ناباروری

• دارو درمانی
• انجام جراحی به منظور رفع اختلالات آناتومیک ( مردان و زنان).
• استفاده از روش های کمک باروری مانند: IUI، IVF، ICSI  و...
• استفاده از رحم جایگزین، اسپرم اهدایی، تخمک اهدایی و یا جنین اهدایی.

 

 

منابع

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/male-infertility/symptoms-causes/syc-20374773

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/female-infertility/symptoms-causes/syc-20354308

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17201-male-infertility

https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/male-infertility

 

گردآورندگان: مه بانو فرهادی آذر، دکتر فهیمه رمضانی تهرانی