پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم

در نوشتار زیر با این مطالب آشنا خواهید شد :

• بیماری آلزایمر
• عوامل تأثیرگذار در بروز اختلالات شناختی و حافظه، و به دنبال آن بروز آلزایمر و زوال عقل
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• اختلالات همراه شده با سندرم تخمدان پلی کیستیک شامل، مقاومت به انسولین، چاقی، التهاب، اختلال در میکروبیوم روده، افسردگی، افزایش سطوح آندروژن ها و اثرات آن ها روی شناخت، حافظه و بروز آلزایمر

  

بیماری آلزایمر

بیماری آلزایمر، یک بیماری با زوال عصبی، پیشرونده با بار اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی در سرتاسر جهان، شایع‌ترین شکل زوال عقل می باشد و 60 تا 80 درصد از موارد مربوط به زوال عقل به علت آلزایمر می باشند. آلزایمر از نظر بالینی با اختلال در حافظه و شناخت، تغییر در تفکر یا رفتار ناخودآگاه، و بسته به مرحله بیماری و پیشرفت آن، تغییرات در زبان و گفتار، ظهور تغییرات جسمی، روانی و رفتاری، از جمله بی تفاوتی، افسردگی، اختلال در برقراری ارتباط، سرگردانی، ضعف در قضاوت، مشکل در بلع و راه رفتن در فرد بیمار همراه می شود.

عوامل تأثیرگذار در بروز اختلالات شناختی و حافظه، و به دنبال آن بروز آلزایمر و زوال عقل

علاوه بر عوامل ژنتیکی، عواملی نظیر پیری، بیماری های قلبی-عروقی، بیماری عروق مغزی، سکته مغزی، مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2، سندرم متابولیک، اختلال در سطوح لیپیدی خون، چاقی، افسردگی، جنسیت زن به ویژه پس از یائسگی (به علت تأثیر هورمون ها از جمله استروژن ها و آندروژن ها)، عدم فعالیت شناختی، سیگار کشیدن، عادات غذایی ناسالم و اختلال در میکروبیوم روده می توانند باعث بروز یا شدت گرفتن اختلالات مربوط به شناخت و حافظه، و به دنبال آن بروز آلزایمر و زوال عقل شوند.

سندرم تخمدان پلی کیستیک

سندرم تخمدان پلی کیستیک، یکی از شایع تـرین اختلالات غدد درون ریز است که 17-5 درصد از زنان را در سنین تولیدمثلی در سرتاسر جهان تحت تأثیر قرار داده است و شیوع آن در بین زنان ایرانی حدود 15 درصد می باشد. افزایش سطوح آندروژن ها (هورمون های مردانه)، اختلال در تخمک گذاری و تشکیل کیست های تخمدانی مهم ترین ویژگی های تشخیصی برای سندرم تخمدان پلی کیستیک می باشند. این سندرم می تواند با اختلالاتی از جمله مقاومت به انسولین، چاقی، التهاب، اختلال در میکروبیوم روده و افسردگی همراه شود.

اختلالات همراه شده با سندرم تخمدان پلی کیستیک

مقاومت به انسولین

عدم پاسخ دهی سلول ها به هورمون انسولین جهت جذب گلوکز خون توسط سلول ها مقاومت به انسولین نامیده می شود. مقاومت به انسولین و به دنبال آن افزایش سطوح انسولین و افزایش سطوح قند خون پیامدهای مخربی بر مغز دارند و می توانند به عنوان یک عامل خطر برای عملکرد شناختی و حافظه و بروز آلزایمر و زوال عقل در نظر گرفته شوند.

چاقی

چاقی یک مشکل بهداشتی رو به رشد در سرتاسر جهان است که بسیاری از افراد را به دلیل مصرف بیش از حد چربی های اشباع شده، استرس، تغذیه، زمینه ژنتیکی، کم تحرکی و برخی از بیماری ها از جمله سندرم تخمدان پلی کیستیک تحت تاثیر قرار می دهد. افراد چاق بیشتر در معرض خطر ابتلا به زوال شناختی مرتبط با سن، زوال عروقی، آلزایمر و سایر آسیب‌شناسی‌های عصبی مانند پارکینسون و بیماری هانتینگتون هستند. بنابراین، چاقی یک عامل خطر برای بروز آلزایمر و سایر موارد زوال عقل در نظر گرفته می شود. چاقی با ایجاد یک حالت التهابی مزمن با درجه پایین و در کنار آن فعال شدن مسیرهای استرس اکسیداتیو و همچنین مقاومت به لپتین (هورمونی که از سلول های بافت چربی ترشح می شود) یک عامل مهم در ایجاد و پیشرفت بیماری‌های عصبی، از جمله آلزایمر می باشد.

 التهاب

التهاب می تواند عملکرد مغز را به طور منفی تحت تأثیر قرار دهد. بیماری هایی که با التهاب مزمن همراه هستند اغلب با بیماری های نورولوژیکی و اختلال در شناخت همراه می شوند، که این منجر به خطر بالاتر بروز بیماری آلزایمر در این بیماران می شود.

اختلال در میکروبیوم روده

میکروبیوم روده به مجموعه ای از میکروب ها شامل باکتری ها، قارچ ها، ویروس ها و تک یاخته ها اشاره دارد که به صورت هم زیست در مجرای گوارشی (روده) زندگی می کنند. تغییر در میکروبیوم روده می تواند از طریق مسیرهای مختلف مانند افزایش رسوبات پروتئین آمیلوئید بتا و فسفوریلاسیون تائو، التهاب عصبی، اختلالات متابولیک و استرس اکسیداتیو مزمن بر عملکرد مغز تأثیر منفی بگذارد و زمینه ساز بروز اختلالات شناختی و به دنبال آن بروز آلزایمر و زوال عقل گردد.

افسردگی

افسردگی به عنوان یک عامل اصلی ناتوانی انسان ها می تواند با اختلالات شناختی و به دنبال آن افزایش احتمال بروز آلزایمر همراه شود. این ممکن است به علت وجود التهاب و استرس اکسیداتیو، هیپرکورتیزولمی، رسوب پلاک های آمیلوئید بتا در سیستم عصبی مرکزی و ایسکمی مغزی در شرایط ابتلا به افسردگی باشد که این ها خود می توانند باعث آسیب ساختاری به مغز به ویژه هیپوکامپ گردند.

 افزایش سطوح آندروژن ها

برخی از آندروژن ها از جمله تستوسترون اثرات مثبت بر روی عملکردهای شناختی دارند و می توانند به عنوان عاملی محافظت کننده از مغز و پیشگیری کننده از بروز آلزایمر عمل کنند یا روند بروز آلزایمر را کاهش دهند. ممکن است یکی از دلایل آن کاهش فاکتورهای التهابی باشد که آسیب های مغزی از جمله آسیب در هیپوکامپ را کاهش می دهند.

جمع بندی

علی رغم برخی اثرات مثبت آندروژن‌ها بر روی عملکرد شناختی و حافظه، شواهد دیگر نشان می دهند مقاومت به انسولین، چاقی، التهاب، استرس اکسیداتیو، اختلال در میکروبیوم روده، و افسردگی می توانند شناخت و حافظه در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک را به طور منفی تحت تاثیر قرار دهند و آن‌ها را مستعد ابتلا به آلزایمر نمایند.

 

گردآورندگان: مهسا نوروز زاده ، دکتر فهیمه رمضانی تهرانی

 

 

 منابع:

Association A. Alzheimer’s disease facts and figures. Alzheimer's & Dementia. 2019;15(3):321-87.

 

Neu SC, Pa J, Kukull W, Beekly D, Kuzma A, Gangadharan P, et al. Apolipoprotein E genotype and sex risk factors for Alzheimer disease: a meta-analysis. JAMA neurology. 2017;74(10):1178-89.

 

Bahrami A, Sadeghnia H, Avan A, Mirmousavi SJ, Moslem A, Eslami S, et al. Neuropsychological function in relation to dysmenorrhea in adolescents. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology. 2017;215:224-9.

Malek-Ahmadi M, Beach T, Obradov A, Sue L, Belden C, Davis K, et al. Increased Alzheimer’s disease neuropathology is associated with type 2 diabetes and ApoE ε4 carrier status. Current Alzheimer Research. 2013;10(6):654-9.

 

Ogama N, Sakurai T, Kawashima S, Tanikawa T, Tokuda H, Satake S, et al. Postprandial hyperglycemia is associated with white matter hyperintensity and brain atrophy in older patients with type 2 diabetes mellitus. Frontiers in Aging Neuroscience. 2018;10:273.

 

Mosconi L, Berti V, Guyara-Quinn C, McHugh P, Petrongolo G, Osorio RS, et al. Perimenopause and emergence of an Alzheimer’s bioenergetic phenotype in brain and periphery. PloS one. 2017;12(10):e0185926.

 

de Bruijn RF, Ikram MA. Cardiovascular risk factors and future risk of Alzheimer’s disease. BMC medicine. 2014;12:1-9.

 

Leszek J, Mikhaylenko EV, Belousov DM, Koutsouraki E, Szczechowiak K, Kobusiak-Prokopowicz M, et al. The links between cardiovascular diseases and Alzheimer's disease. Current Neuropharmacology. 2021;19(2):152-69.

 

Tini G, Scagliola R, Monacelli F, La Malfa G, Porto I, Brunelli C, et al. Alzheimer’s disease and cardiovascular disease: a particular association. Cardiology research and practice. 2020;2020.

 

Wu S, Liu X, Jiang R, Yan X, Ling Z. Roles and mechanisms of gut microbiota in patients with Alzheimer’s disease. Frontiers in Aging Neuroscience. 2021;13:650047.

 

Escobar-Morreale HF. Polycystic ovary syndrome: definition, aetiology, diagnosis and treatment. Nature reviews Endocrinology. 2018;14(5):270-84.

 

Liang Y, Ming Q, Liang J, Zhang Y, Zhang H, Shen T. Gut microbiota dysbiosis in polycystic ovary syndrome: association with obesity - a preliminary report. Canadian journal of physiology and pharmacology. 2020;98(11):803-9.

 

Regidor PA, Mueller A, Sailer M, Gonzalez Santos F, Rizo JM, Egea FM. Chronic Inflammation in PCOS: The Potential Benefits of Specialized Pro-Resolving Lipid Mediators (SPMs) in the Improvement of the Resolutive Response. International journal of molecular sciences. 2020;22(1).

 

Sabayan B, Foroughinia F, Borhani Haghighi A, Mowla A. Are women with polycystic ovary syndrome (PCOS) at higher risk for development of Alzheimer disease? Alzheimer disease and associated disorders. 2007;21(3):265.

 

Flores-Cordero JA, Pérez-Pérez A. Obesity as a Risk Factor for Dementia and Alzheimer's Disease: The Role of Leptin. 2022;23(9).

Moran LJ, Misso ML, Wild RA, Norman RJ. Impaired glucose tolerance, type 2 diabetes and metabolic syndrome in polycystic ovary syndrome: a systematic review and meta-analysis. Human reproduction update. 2010;16(4):347-63.

 

Dias-Carvalho A, Sá SI, Carvalho F, Fernandes E, Costa VM. Inflammation as common link to progressive neurological diseases. 2024;98 (1):95-119.

 

Wu S, Liu X, Jiang R, Yan X, Ling Z. Roles and Mechanisms of Gut Microbiota in Patients With Alzheimer's Disease. Frontiers in aging neuroscience. 2021;13:650047.

 

Stadlbauer V, Engertsberger L, Komarova I, Feldbacher N, Leber B, Pichler G, et al. Dysbiosis, gut barrier dysfunction and inflammation in dementia: a pilot study. BMC geriatrics. 2020;20(1):248.

 

Dobielska M, Bartosik NK, Zyzik KA, Kowalczyk E, Karbownik MS. Mechanisms of Cognitive Impairment in Depression. May Probiotics Help? Frontiers in psychiatry. 2022;13:904426.

 

Akishita M. [Role of androgen in the elderly. Dementia and androgen]. Clinical calcium. 2013;23(8):1151-5.

 

Burnham VL, Thornton JE. Luteinizing hormone as a key player in the cognitive decline of Alzheimer's disease. Hormones and behavior. 2015;76:48-56.

 

Zhang J, Bao Y, Zhou X, Zheng L. Polycystic ovary syndrome and mitochondrial dysfunction. Reproductive biology and endocrinology : RB&E. 2019;17(1):67.

 

Yao PL, Zhuo S, Mei H, Chen XF, Li N, Zhu TF, et al. Androgen alleviates neurotoxicity of β-amyloid peptide (Aβ) by promoting microglial clearance of Aβ and inhibiting microglial inflammatory response to Aβ. 2017;23(11):855-65.