کمبود ید و عوارض آن در بارداری و نوزادان
در نوشتار زیر با این مطالب آشنا خواهید شد:
- عملکرد ید و تیروئید در دوران بارداری
- اهمیت ید در بارداری
- نیاز به ید در بارداری
- توصیه به مصرف مکمل ید در دوران بارداری
عملکرد ید و تیروئید در دوران بارداری
بارداری با تغییرات قابل توجهی در گردش ید و عملکرد تیروئید همراه است. در پاسخ به تحریک هورمونهای جفتی، تولید هورمون تیروئید در زنان باردار در اوایل بارداری 50 درصد افزایش می یابد. در دوران بارداری، ید مادر از طریق جفت به جنین منتقل می شود و تنها منبع ید جنین در دوران بارداری است، بنابراین وضعیت ید زنان باردار به طور مستقیم بر رشد و نمو جنین تأثیر می گذارد. جفت به عنوان رابط بین مادر و جنین، نقش مهمی در متابولیسم تیروئید و ید در بارداری دارد. غده تیروئید جنین از ابتدای سه ماهه دوم شروع به ساختن هورمون های تیروئیدی می کند. نیاز غده تیروئید جنین به ید برای تولید هورمون های تیروئید در نیمه دوم بارداری، همراه با تکامل مغز جنین، با افزایش نیاز به ید در بارداری طبیعی همراه است. عدم پاسخگویی به این افزایش تقاضای ید منجر به عرضه ناکافی هورمون های تیروئید به مغز در حال رشد شده و در نتیجه می تواند منجر به آسیب دائمی مغز و عقب ماندگی ذهنی در نوزاد گردد.
اهمیت ید در بارداری
ید یکی از ریز مغذی های ضروری برای تولید هورمون های تیروئید می باشد و در دوران زندگی داخل رحمی، جنین برای تولید هورمونهای تیروئید نیاز یه ید دارد که باید از طریق جفت به او برسد. بنابراین کفایت ید دریافتی زنان باردار برای تامین ید مورد نیاز جنین آنها الزامی است. کمبود ید در دوران بارداری می‌تواند باعث اختلالات جدی در عملکرد تیروئید مادر و جنین شده و منجر به عواقب نامطلوبی در بارداری گردد. مطالعات نشان داده اند که کم کاری آشکار تیروئید به دلیل کمبود شدید ید در دوران بارداری با پیامدهای نامطلوبی از جمله سقط خود به خود، فشار خون بارداری، پره اکلامپسی و دیابت بارداری همراه است. نگرانی فزاینده این است که کمبود خفیف تا متوسط ید نیز در دوران بارداری ممکن است منجر به نقایص شناختی و ناتوانی های یادگیری در فرزندان شود.
به نظر می رسد وضعیت ید مادر و سطح هورمون تیروئید نقش تعیین کننده ای بر رشد جنین و وزن هنگام تولد دارد. به خوبی شناخته شده است که کم کاری تیروئید مادر با کاهش وزن هنگام تولد همراه است. از طرفی، هورمون تیروئید مادر نقش مهمی در رشد مغز جنین دارد. مغز به ویژه در دوران شکل گیری آن در اوایل دوران جنینی و پس از تولد به کمبود ید حساس است. در دوران بارداری و اوایل شیردهی، ید مورد نیاز کودکان به طور کامل از مادر گرفته می شود. کمبود ید می تواند بر رشد مغز جنین تأثیر گذاشته و منجر به کاهش فعالیت ذهنی و در موارد شدید، کرتینیسم شود. در واقع، کمبود ید در دوران بارداری مهمترین علت قابل پیشگیری اختلالات رشد عصبی در سراسر جهان است و یک موضوع مهم بهداشت عمومی جهانی است. به خوبی شناخته شده است که کودکان متولد شده از زنان مبتلا به کم کاری تیروئید آشکار، در مقایسه با کودکان زنان با عملکرد طبیعی تیروئید، دارای ضریب هوشی (IQ) پایین تر و اختلال تکاملی بیشتر بوده اند.
نیاز به ید در بارداری
زنان باردار به دلیل افزایش سنتز هورمون تیروئید، انتقال ید به جنین و افزایش دفع ید در ادرار ، نسبت به زنان غیر باردار، نیاز بیشتری به دریافت ید دارند. به طور کلی، زنان باردار برای تولید هورمون تیروئید کافی جهت تامین نیازهای جنین و همچنین برای برآوردن نیازهای افزایش تولید و انتقال جفتی هورمون تیروئید که برای رشد بهینه جنین ضروری می باشد، نیاز به افزایش 50 درصدی ید دارند. در مناطقی که ید کافی است، غده تیروئید مادر جذب ید خود را برای حفظ ذخایر کافی داخل تیروئیدی افزایش میدهد. با این حال، در کمبود متوسط تا شدید ید، چنین مکانیسم‌های تطبیقی ممکن است در حفظ ذخایر کافی ید شکست بخورند. بر این اساس، نیاز روزانه به ید در دوران بارداری به 250 میکروگرم در مقایسه با 150 میکروگرم برای زنان غیر باردار افزایش می یابد.
توصیه به مصرف مکمل ید در دوران بارداری 
اکثر مردم مقادیر نسبتاً کمی ید در رژیم غذایی خود دریافت می کنند، بنابراین نیاز به منبع اضافی برای تامین ید کافی مورد نیاز روزانه آنها و حفظ غلظت طبیعی هورمون های تیروئید وجود دارد. نمک ، نان و آب غنی شده منابع اصلی ید هستند. سازمان بهداشت جهانی غنی سازی تمام نمک های غذایی با ید را به عنوان یک استراتژی موثر و ایمن برای کنترل و پیشگیری از اختلالات کمبود ید برای کسانی که در مناطق دارای کمبود ید و ید کافی زندگی می کنند، توصیه می کند. بزرگسالان به 150 میکروگرم ید در روز نیاز دارند که این میزان از 90 تا 290 میکروگرم در روز بر اساس سن و وضعیت فیزیولوژیکی فرد متغیر است. زنان باردار و شیرده نسبت به سایر بزرگسالان نیاز به ید بیشتری دارند. بطوریکه مصرف 220 تا 250 میکروگرم در روز در بارداری و 250 تا 290 میکروگرم در روز در دوران شیردهی توصیه می شود.
همانطور که اشاره شد، در سه ماهه اول بارداری، جنین برای نیازهای هورمون تیروئید خود کاملاً به هورمون تیروکسین مادری که از جفت منتقل می شود وابسته است. در اواسط حاملگی، تیروئید جنین قادر به تمرکز ید مشتق شده از مادر و سنتز مقادیر محدودی از هورمون های تیروئید به شکل افزایش تدریجی در تولید تا زمان تولد است. بنابراین زمانی که یک زن باردار می شود، اصلاح رژیم غذایی مانند افزایش مصرف ید، ضروری است، که این امر به اطمینان از باروری و بارداری بهینه کمک می کند. مصرف کافی ید در این دوره با عملکرد مناسب غده تیروئید مرتبط است. طبق دستورالعمل‌های اخیر سازمان‌های علمی، برای بهبود وضعیت تیروئید مادر و جلوگیری از نقص‌های عصبی شناختی کودک، همه زنان باردار و شیرده، نه تنها در مناطق کمبود ید، بلکه در مناطقی که ید کافی دارند، باید 150 میکروگرم مکمل ید مصرف کنند.
بر این اساس، مکمل ید در دوران بارداری برای جلوگیری از پیامدهای بالقوه مخرب و غیرقابل برگشت کمبود ید بر رشد کودک توصیه می شود. بررسی مطالعات منتشر شده نشان میدهد که مکمل‌یاری جمعیت‌هایی با کمبود خفیف تا متوسط ید می‌تواند وضعیت ید را بهبود بخشد و اثرات مطلوبی بر عملکرد تیروئید و رشد عصبی فرزندان داشته باشد.
توصیه های فعلی سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد که اگرچه مکمل ید در دوران بارداری بی خطر است، اما ممکن است در زنان باردار با کمبود ید خفیف که در کشورهای دارای کفایت ید زندگی می کنند، توجیه پذیر نباشد. برخی از مطالعات اخیر تأیید کرده‌اند که مکمل‌های ید در زنان باردار با کمبود ید خفیف هیچ مزیت واضحی در مورد عملکرد تیروئید مادر یا رشد عصبی کودک ندارد.
در ایران نیز علیرغم اجرای استراتژی های نمک یددار ، کمبود ید خفیف در مادران باردار ما نشان می دهد که تجویز مکمل ید برای زنان باردار لازم می باشد. با توجه به پیامدهای نامطلوب بارداری ناشی از کمبود ید، نظارت بر غلظت ید ادرار در سطح جمعیت و جایگزینی ید ممکن است در دوران بارداری، حتی در مناطقی که ید کافی است، مورد نیاز باشد.
زمان مصرف مکمل ید در رابطه با بارداری بسیار مهم به نظر می رسد. تمام شواهد نشان می دهد که مکمل ید در صورتی که قبل از لقاح یا در سه ماهه اول و اوایل سه ماهه دوم بارداری شروع شود و در تمام دوران بارداری ادامه یابد، در پیشگیری از آسیب عصبی جنین موثرترین (احتمالاً تنها عامل مؤثر) است. با توجه به زمان عملکرد هورمون تیروئید بر روی مغز جنین در حال رشد، منطقی است که مکمل ید برای زنان مستعد کمبود ید، در صورت امکان، قبل از لقاح شروع شود تا از وجود ذخایر کافی ید تیروئیدی اطمینان حاصل شود. دوره های کوتاه کمبود ید در دوران بارداری، به ویژه در طول سه ماهه اول، زمانی که «تهوع صبحگاهی» وجود دارد ممکن است با دریافت ید تداخل داشته باشد
کمبود ید و عوارض آن در نوزادی 
در نوشتار زیر با این مطالب آشنا خواهید شد :
- اهمیت ید در دوره نوزادی
- نیاز به ید در دوره نوزادی
- پیشگیری از کمبود ید در دوره نوزادی
اهمیت ید در دوره نوزادی
ید یک ماده مغذی ضروری است که برای تولید هورمونهای تیروئید و رشد و تکامل سیستم عصبی و مغز مورد نیاز است. هورمون های تیروئید برای رشد و توسعه مغز، استخوان، قلب و سایر بافت های بدن نوزادان ضروری هستند. کمبود ید از عوامل مهمی است که می تواند بر سلامت و توسعه نوزادان تأثیر منفی بگذارد.
کمبود ید را می‌توان به‌عنوان بزرگ‌ترین علت آسیب مغزی قابل پیشگیری در جهان تعریف کرد. کمبود ید می‌تواند باعث اختلالات جدی در عملکرد تیروئید، رشد و هوش کودکان شود. این کمبود باعث می شود که تیروئید نوزاد کارایی کافی را نداشته باشد و هورمون های تیروئید کمتر تولید شوند. کمبود ید در نوزادان ممکن است رشد فیزیکی و رشد مغز را متوقف کند و منجر به کاهش فعالیت ذهنی و در موارد شدید، کرتینیسم شود.
این مشکلات می توانند برای آینده نوزادان و خانواده هایشان پیامدهای جدی داشته باشند.
نیاز به ید در دوره نوزادی
در دوران نوزادی، و شیردهی انحصاری با شیر مادر، ید مادر تنها منبع ید برای شیرخواران است. نوزادان نسبت به سایر گروه‌های سنی به تغییرات غیرطبیعی در غلظت ید حساس‌تر هستند، زیرا آنها بیشترین نیاز به ید را به ازای هر کیلوگرم وزن بدن دارند، تیروئید مقدار کمی ید را حتی در مناطق غنی از ید ذخیره می‌کند.
رشد مغز و سیستم عصبی مرکزی از سه ماهه دوم بارداری تا 3 سالگی انجام می شود. شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، برای سنتز هورمونهای تیروئید صرفاً به عرضه کافی ید در شیر مادر وابسته هستند و غلظت ید شیر مادر به دریافت رژیم غذایی مادر بستگی دارد. بنابراین، مصرف کم ید مادر به طور اجتناب ناپذیری زنان شیرده و نوزادان آنها را مستعد کمبود ید می کند. بر این اساس، واضح است که در این دوره، مصرف ید مادر باید بهینه باشد تا ید کافی برای جنین در حال رشد تامین گردد. از طرف دیگر، ید اضافی نیز در دوران بارداری ممکن است منجر به کم کاری تیروئید در جنین شود. در این موارد، اصلاح سریع عملکرد تیروئید جنین/نوزاد برای جلوگیری از آسیب عصبی ضروری است.
پیشگیری از کمبود ید در دوره نوزادی
تولید کافی هورمون تیروئید در دوران نوزادی برای تداوم رشد و تکامل جسمی و مغزی در دوران شیرخوارگی حیاتی است. همانطور که اشاره شد، کمبود ید در دوران نوزادی یک تهدید جدی برای رشد عصبی است زیرا نیاز به هورمون تیروئید و در نتیجه ید در آن زمان به ازای هر کیلوگرم وزن بدن بیش از هر مرحله دیگری از زندگی است. بنابراین مصرف ید در دوره نوزادی برای سلامتی و توسعه کودکان بسیار مهم است.
کم کاری تیروئید جنینی و نوزادی که به دلیل کمبود ید را می توان قبل از بارداری و سپس در دوران بارداری و شیردهی با اطمینان از مصرف مکمل ید پیشگیری کرد. از طرف دیگر، ید مورد نیاز برای نوزاد از شیر مادر تامین می شود که وابسته به دریافت ید در رژیم غذایی مادر است. بنابراین، برای جلوگیری از عوارض کمبود ید، مادر باید به اندازه کافی از مواد غذایی حاوی ید استفاده نماید. زنان باردار و شیرده باید مقدار کافی ید را از غذاها و مکمل‌های ید دار دریافت کنند. برخی از منابع غذایی غنی از ید عبارتند از: ماهی، میگو و سایر غذاهای دریایی، تخم مرغ، شیر و محصولات لبنی، میوه و سبزیجات، همچنین نمک ید دار و مکمل های غذایی حاوی ید.
سازمان بهداشت جهانی و یونیسف برای زنان شیرده، دوز روزانه 250 میکروگرم را به صورت یدید پتاسیم توصیه می کنند. از طرف دیگر، در کشورهایی که کمبود ید مشهود است، و توسط یک برنامه عمومی نمک یددار اصلاح نشده است این مقامات یک دوز دپو سالانه 400 میلی گرم روغن یددار را به صورت خوراکی در فواصل زمانی 6 ماهانه برای مادر شیرده انحصاری توصیه می کنند.
منابع
https://www.who.int/tools/elena/bbc/iodine-pregnancy
https://www.who.int/tools/elena/interventions/iodine-pregnancy
WHO Guidelines Approved by the Guidelines Review Committee. Guideline: Fortification of Food-Grade Salt with Iodine for the Prevention and Control of Iodine Deficiency Disorders. Geneva: World Health Organization. Copyright © World Health Organization 2014.; 2014.
Abel MH, Caspersen IH, Meltzer HM, Haugen M, Brandlistuen RE, Aase H, et al. Suboptimal Maternal Iodine Intake Is Associated with Impaired Child Neurodevelopment at 3 Years of Age in the Norwegian Mother and Child Cohort Study. The Journal of nutrition. 2017;147(7):1314-24.
Andersson M, de Benoist B, Delange F, Zupan J. Prevention and control of iodine deficiency in pregnant and lactating women and in children less than 2-years-old: conclusions and recommendations of the Technical Consultation. Public Health Nutr. 2007;10(12a):1606-11.
Azizi F, Smyth P. Breastfeeding and maternal and infant iodine nutrition. Clinical endocrinology. 2009;70(5):803-9.
Bath SC, Steer CD, Golding J, Emmett P, Rayman MP. Effect of inadequate iodine status in UK pregnant women on cognitive outcomes in their children: results from the Avon Longitudinal Study of Parents and Children (ALSPAC). The Lancet. 2013;382(9889):331-7.
Chittimoju SB, Pearce EN. Iodine Deficiency and Supplementation in Pregnancy. Clinical obstetrics and gynecology. 2019;62(2):330-8.
Corcino CM, Berbara T, Saraiva DA, Morais N, Schtscherbyna A, Gertrudes LN, et al. Variation of iodine status during pregnancy and its associations with thyroid function in women from Rio de Janeiro, Brazil. Public Health Nutr. 2019;22(7):1232-40.
Cui X, Yu H, Wang Z, Wang H, Shi Z, Jin W, et al. No Association Was Found Between Mild Iodine Deficiency During Pregnancy and Pregnancy Outcomes: a Follow-up Study Based on a Birth Registry. Biological trace element research. 2022;200(10):4267-77.
Delshad H, Azizi F. Iodine nutrition in pregnant and breastfeeding women: sufficiency, deficiency, and supplementation. Hormones (Athens, Greece). 2020;19(2):179-86.
Eastman CJ, Ma G, Li M. Optimal Assessment and Quantification of Iodine Nutrition in Pregnancy and Lactation: Laboratory and Clinical Methods, Controversies and Future Directions. Nutrients. 2019;11(10).
Gowachirapant S, Jaiswal N, Melse-Boonstra A, Galetti V, Stinca S, Mackenzie I, et al. Effect of iodine supplementation in pregnant women on child neurodevelopment: a randomised, double-blind, placebo-controlled trial. The lancet Diabetes & endocrinology. 2017;5(11):853-63.
Leung AM, Pearce EN, Braverman LE. Iodine nutrition in pregnancy and lactation. Endocrinology and metabolism clinics of North America. 2011;40(4):765-77.
Manousou S, Augustin H, Eggertsen R, Hulthén L, Filipsson Nyström H. Inadequate iodine intake in lactating women in Sweden: A pilot 1-year, prospective, observational study. Acta obstetricia et gynecologica Scandinavica. 2021;100(1):48-57.
Nazeri P, Shab-Bidar S, Pearce EN, Shariat M. Do maternal urinary iodine concentration or thyroid hormones within the normal range during pregnancy affect growth parameters at birth? A systematic review and meta-analysis. Nutrition reviews. 2020;78(9):747-63.
Nazarpour S, Tehrani FR, Simbar M, Azizi F. Thyroid dysfunction and pregnancy outcomes. Iranian journal of reproductive medicine. 2015;13(7):387.
Nazarpour S, Ramezani Tehrani F, Simbar M, Azizi F. Pregnancy outcomes in pregnant women with hypothyroidism (A review Article). The Iranian Journal of Obstetrics, Gynecology and Infertility. 2014;17(126):17-26.
Nazarpour S, Ramezani Tehrani F, Behboudi-Gandevani S, Bidhendi Yarandi R, Azizi F. Maternal Urinary Iodine Concentration and Pregnancy Outcomes in Euthyroid Pregnant Women: a Systematic Review and Meta-analysis. Biological trace element research. 2020;197(2):411-20.
Nazarpour S, Ramezani Tehrani F, Amiri M, Simbar M, Tohidi M, Bidhendi Yarandi R, et al. Maternal urinary iodine concentration and pregnancy outcomes: Tehran thyroid and pregnancy study. Biological trace element research. 2020;194:348-59.
Skeaff SA. Iodine deficiency in pregnancy: the effect on neurodevelopment in the child. Nutrients. 2011;3(2):265-73.
Tehrani FR, Nazarpour S, Azizi F. Impact of maternal subclinical hypothyroidism on the neurocognitive development of children; a systematic review. Scientific Journal of Kurdistan University of Medical Sciences. 2021;56:41.
Zimmermann MB. The impact of iodised salt or iodine supplements on iodine status during pregnancy, lactation and infancy. Public health nutrition. 2007;10(12A):1584-95.
Zimmermann MB. Iodine deficiency in pregnancy and the effects of maternal iodine supplementation on the offspring: a review. The American journal of clinical nutrition. 2009;89(2):668S-72S.
.Zimmermann MB. The effects of iodine deficiency in pregnancy and infancy. Paediatric and perinatal epidemiology. 2012;26 Suppl 1:108-17
گردآورندگان: دکتر سیما نظر پور و دکتر فهیمه رمضانی تهرانی