پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم

در نوشتار زیر با این مطالب آشنا خواهید شد :

• سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟
• این سندرم چه پیامدهایی را ممکن است به دنبال داشته باشد؟
• روش های درمانی مناسب در کنترل این بیماری چه می باشند؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست و چگونه تشخیص داده می شود؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، یک اختلال غدد شایع است می باشد که هورمون ها و متابولیسم زنان را تحت تأثیر می دهد. این اختلال با وجود فولیکول های ریز در تخمدان، پریودهای نامنظم، پرمویی، آکنه، افزایش هورمون های مردانه به ویژه تستوسترون، نازایی و افزایش وزن مشخص می شود. شکل زیر تخمدان سالم و تخمدان حاوی فولیکول های ریز را نشان می دهد. همانطور که شکل نشان می دهد در نمای تخمدان پلی کیستیک فولیکول های متعدد در ارزیابی های سونوگرافی دیده می شود که در اثر اختلال در محور هیپوفیز، هیپوتالاموس و تخمدان و به دنبال آن افزایش هورمون های مردانه ایجاد شده است.

 

گرچه وجود فولیکول های ریز در تخمدان یکی از علایم بالینی مهم در تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک به شمار می رود، معیارهای تشخیصی جدیدتر وجود این اختلال را جهت تشخیص بیماری ضروری نمی دانند و وجود علایم بالینی و یا بیوشیمیایی مبنی بر افزایش هورمون های مردانه را از مهم ترین تظاهرات بیماری در نظر می گیرند.

شکل زیر یافته های بالینی و بیوشیمیایی سندرم تخمدان پلی کیستیک را نشان می دهد که یک بیمار ممکن است همه یا فقط برخی از این علایم را تجربه نماید.   

 

 

 

    این سندرم چه پیامدهایی را ممکن است به دنبال داشته باشد؟

علاوه بر مشکلات باوری که به دلیل عدم تخمک گذاری ایجاد می شود، سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند با چاقی، افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی و متابولی همراه باشد. ، که علت اصلی مرگ و میر زنان در سراسر جهان است.

چاقی: مطالعات نشان داده اند که شیوع چاقی در زنان مبتلا به این سندرم در مقایسه با زنان سالم بیشتر است، گرچه تعداد قابل توجهی از این بیماران دارای وزن طبیعی می باشند. چاقی می تواند از طریق مکانیسم های التهابی، افزایش مقاومت به انسولین و عدم تعادل هورمونی با خطر ابتلا به بیماری های متابولیک از جمله دیابت و همچنین خطر ابتلا به اختلالات قلبی عروقی را تحت همراه باشد.

مقاومت به انسولین: مطالعات متعدد نشان داده اند که در درصد قابل توجهی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مقاومت به انسولین وجود دارد. این اختلال بیانگر وضعیتی است که سلول ها به خوبی به انسولین که هورمونی است که به بدن کمک می کند از گلوکز (قند) برای انرژی استفاده کند، واکنش نشان نمی دهند. مقاومت به انسولین می تواند باعث افزایش سطح قند خون شود که می تواند به رگ های خونی و قلب آسیب برساند.

دیابت نوع دو: زمانی است که سطح قند خون برای مدت طولانی بیش از حد بالا باشد. دیابت می تواند عوارض زیادی مانند آسیب عصبی، آسیب چشم، آسیب کلیه و بیماری قلبی ایجاد کند.

دیس لیپیدمی آتروژنیک: زمانی است که سطح کلسترول و تری گلیسیرید (چربی) در خون غیر طبیعی است. این اختلال می تواند باعث تشکیل پلاک در رگ ها و افزایش خطر تصلب شرایین و بیماری های قلبی شود.

سندرم متابولیک: این ترکیبی از عوامل خطر است که خطر بیماری قلبی و دیابت را افزایش می دهد. این عوامل خطر عبارتند از چاقی، فشار خون بالا، قند خون بالا و چربی های غیر طبیعی خون.

فشار خون بالا و بیماری قلبی و عروقی: شواهدی وجود دارد که نشان می دهد زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک در مقایسه با زنان بدون سندرم تخمدان پلی کیستیک در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فشار خون و بیماری قلبی و عروقی هستند.

نتایج یک متاآنالیز اخیر نشان داده است که خطر ابتلا به فشار خون بالا و بیماری قلبی-عروقی در بیماران PCOS بیشتر از زنان غیر مبتلا به این بیماری می باشد. بر اساس نتایج حاصل از متاآنالیزهای فوق، این خطر فقط در زنان سن باروری مبتلا به PCOS افزایش می یابد، که نشان می دهد پس از یائسگی، داشتن سابقه PCOS ممکن است به عنوان یک عامل مستعد کننده مهم برای ابتلا به این اختلالات نباشد.

 

    روش های درمانی مناسب در کنترل این بیماری چه می باشند؟

سندرم تخمدان پلی کیستیک یک بیماری است که تخمدان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث عدم منظم بودن قاعدگی، رشد موهای زائد، جوش‌های صورت و ناباروری می‌شود. درمان قطعی برای PCOS وجود ندارد، اما علائم آن را می‌توان با درمان‌های مختلف کنترل کرد. برخی از درمان‌ها عبارتند از:

تغییرات سبک زندگی: کاهش وزن، تغذیه سالم و ورزش منظم می‌تواند تعادل هورمونی را بهبود بخشد و خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت و بیماری قلبی را کاهش دهد. همچنین اولین اقدام در درمان نازایی در زنان مبتلا به این سندرم تغییرات سبک زندگی می باشد.

داروها: برخی از داروها می‌توانند قاعدگی را تنظیم کنند، سطح آندروژن را کاهش دهند و تخمک‌گذاری را تحریک کنند. این داروها شامل قرص‌های ضد بارداری، درمان پروژستین، ضد آندروژن‌ها و داروهای باروری هستند. برخی از داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند، بنابراین مهم است قبل از مصرف آن‌ها با پزشک مشورت کنید.

جراحی: در برخی موارد، یک عمل جراحی لاپاراسکوپی تخمدان می‌تواند برای بازگرداندن تخمک‌گذاری طبیعی انجام شود. این گزینه معمولاً زمانی است که سایر درمان‌ها نتیجه نداده‌اند و امروزه به ندرت از این روش استفاده می شود.

انتخاب درمان بستگی به علائم فردی و اهداف شخص مبتلا به PCOS دارد. برخی از افراد ممکن است بخواهند باردار شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است بخواهند جوش‌های صورت یا رشد موهای زائد خود را کنترل کنند. درمان باید مطابق با نیازها و ترجیحات خاص هر فرد انجام شود.

منابع:

Azziz R. Polycystic ovary syndrome. Obstetrics & Gynecology 2018;132: 321-336

 

Amiri M, Ramezani Tehrani F, Behboudi-Gandevani S, Bidhendi-Yarandi R, Carmina E. Risk of hypertension in women with polycystic ovary syndrome: a systematic review, meta-analysis and meta-regression. Reproductive Biology and Endocrinology 2020;18: 1-15

 

Amiri M, Tehrani FR, Rahmati M, Firouzi F, Azizi F. Do trends of adiposity and metabolic parameters vary in women with different ovarian reserve status? A population-based cohort study. Menopause 2020;27: 684-692

 

Ramezani Tehrani F, Amiri M, Behboudi-Gandevani S, Bidhendi-Yarandi R, Carmina E. Cardiovascular events among reproductive and menopausal age women with polycystic ovary syndrome: a systematic review and meta-analysis. Gynecological Endocrinology 2020;36: 12-23

 

Rosenfield RL. Hirsutism. New England Journal of Medicine 2005;353: 2578-2588

 

Tehrani FR, Behboudi-Gandevani S, Dovom MR, Farahmand M, Minooee S, Noroozzadeh M, Amiri M, Nazarpour S, Azizi F. Reproductive assessment: Findings from 20 years of the Tehran Lipid and Glucose Study. International journal of endocrinology and metabolism 2018;16

 

گردآورندگان: دکتر مینا امیری، دکتر فهیمه رمضانی تهرانی