پژوهشکده غدد درون ریز و متابولیسم

در نوشتار زیر با  این مطالب آشنا خواهید شد :

• دوره باروری زنان به چه دوره ای اطلاق می شود؟
• چرا دوره باروری بر سلامت زنان اثر دارد؟
• چه عواملی بر دوره باروری اثر گذار هستند؟

 

 

دوره باروری زنان به چه دوره ای اطلاق می شود؟

دوره باروری زنان به دوره ای اطلاق می شود که زنان در این دوره قدرت تولیدمثل دارند. ابتدای این دوره با شروع قاعدگی آغاز و با اتمام قاعدگی ها یا وقوع یائسگی این دوره به اتمام می رسد.

چرا دوره باروری بر سلامت زنان اثر دارد؟

پژوهش های گوناگون در سراسر نقاط دنیا حاکی از آن است که زنان در سنین باروری، نسبت به زنان پس از این دوره،  با شیوع کمتر بیماری های مهمی چون بیماری های قلبی عروقی، کلیوی و شکستگی ها برخوردار هستند. علاوه بر این زنان در سنین باروری، در مقایسه با مردان در همین گروه سنی نیز از شیوع کمتر بیماری های مزبور برخوردارند.

نتایج پژوهش های فوق دانشمندان را بر آن داشت که به بررسی این مهم پرداخته و علل برخورداری زنان در سنین باروری از سلامت بالاتر در مقایسه با زنان یائسه و مردان هم سن خود را بیابند.

در این بین یکی از مهم ترین علل این امر را به هورمون های جنسی اطلاق کردند. زیرا این هورمون ها نه تنها در دو جنس متفاوت است، بلکه بعد از دوره باروری به شدت کاهش می یابد. در میان این هورمون ها، هورمون استروژن از اهمیت خاصی برخوردار است.

نتایج پژوهش های جدید که با نگاه عمیق نسبت به اثرات این هورمون در زنان انجام شده است، حاکی از آن است که زنانی که در دوره طولانی تری در معرض استروژن قرار گرفته اند، از جهت بروز و شیوع برخی بیماری های مهم که خود با سلامت زنان و نوع بشر بسیار وابسته اند و می توانند کیفیت زندگی زنان را به شدت تحت تأثیر قرار دهند، همانند بیماری های قلبی عروقی، بیماری های کلیوی که خود سهم عظیمی از ناتوانی ها و مرگ و میر را میان افراد بشر، به ویژه در سالیان اخیر داشته اند.

چه عواملی بر دوره باروری اثر گذار هستند؟

از آنجاکه شروع دوره باروری از سن قاعدگی می باشد، لذا طبیعتا بر باروری اثر گذار است. در واقع با شروع قاعدگی بدن جنس مؤنث در معرض استروژن داخلی قرار می گیرد و اثرات استروژن بر بدن نمایان می گردد. نتایج مطالعات اثر سن شروع قاعدگی بر بیماری های گوناگون چون ریسک فاکتورهای قلبی عروقی را گزارش داده اند. بدیهی است که سن یائسگی نیز یکی از مهم ترین فاکتورها اثر گذار بر دوره باروری است زیرا با ورود به مرحله پیش از یائسگی طبیعی و در نهایت وقوع آن، بدن تدریجا با کاهش استروژن و علائم مربوط به آن مانند بی نظمی های قاعدگی مواجه می گردد.

سن یائسگی کمتر از آنجاکه منجر به کاهش دوره باروری و ترشح استروژن در زنان می شود، به نظر می رسد که با بروز و شیوع بیشتر بیماری ها مانند بیماری های قلبی عروقی همراه باشد، نتایج مطالعات انجام شده بر این مهم صحه گذارده و نشاندهنده آن است که زنانی که زودتر یائسه می شوند طول دوره باروری کمتری داشته و بیشتر در معرض بیماری ها بخصوص بیماری های غیرواگیر قرار دارند.

لازم به ذکر است که دوره باروری زنان در اکثر مطالعات انجام شده با در نظر گرفتن دو عامل مهم فوق یعنی سن قاعدگی و سن یائسگی تعریف شده و مورد بررسی قرار گرفته است. اما بهتر است بدانیم که عوامل دیگر وابسته به باروری زنان نیز با سلامت آنان در ارتباط است.

مطالعه ای در سال 2023 در ایران نمایانگر آن است که مدت زمان شیردهی با شیر مادر نیز از عوامل مهمی است که بر سلامت زنان تأثیر گذاشته و طول دوره شیردهی با شیرمادر اثر محافظتی مستقیم بر  عوامل خطر بیماری های قلبی عروقی در مادران شیرده دارد.

مصرف قرص های جلوگیری از بارداری هورمونی نیز در مطالعات مورد بررسی قرار گرفته و نتایج نشاندهنده آن است که مصرف این قرص ها می تواند خطر بیماری های غیر واگیر مانند بیماری های قلبی عروقی را افزایش دهد.

عوامل فوق به عنوان عوامل اثر گذار بر دوره باروری جهت غربالگری سلامت زنان باید مورد توجه خاص قرار گیرند. اما توجه به این مسأله بسیار حائز اهمیت است که در غربالگری بیماری ها جهت پیشگیری به موقع و مناسب بیماری های مهم و اثرگذار بر کیفیت زندگی زنان طول مدت باروری آنان باید مورد توجه خاص قرار گیرد زیرا توجه به این نکته حائز اهمیت است که بروز و شیوع بیماری های مهمی چون بیماری های قلبی عروقی، بیماری های کلیوی، بیماری های مربوط به توده استخوانی و حتی بیماری های وابسته به سیستم عصبی چون آلزایمر با طول دوره باروری ارتباط معکوس دارند که این خود مؤید نقش حیاتی این دوره برای زنان می باشد.

 

 

 

 

 

منابع

Farahmand M, Tehrani FR, Khalili D, Cheraghi L, Khomami MB, Azizi F. Association between duration of endogenous estrogen exposure and cardiovascular outcomes: a population–based cohort study. Life sciences. 2019;221:335-40.

 

  Ley SH, Li Y, Tobias DK, Manson JE, Rosner B, Hu FB, et al. Duration of reproductive life span, age at menarche, and age at menopause are associated with risk of cardiovascular disease in women. Journal of the American Heart Association. 2017;6(11):e006713.

 

 Kannel WB, Hjortland MC, McNAMARA PM, Gordon T. Menopause and risk of cardiovascular disease: the Framingham study. Annals of internal medicine. 1976;85(4):447-52.

 

  Colditz GA, Willett WC, Stampfer MJ, Rosner B, Speizer FE, Hennekens CH. Menopause and the risk of coronary heart disease in women. New England Journal of Medicine. 1987;316(18):1105-10.

 

Gordon T, KANNEL WB, HJORTLAND MC, McNAMARA PM. Menopause and coronary heart disease: the Framingham Study. Annals of internal medicine. 1978;89(2):157-61.

 

 Farahmand M, Ramezani Tehrani F, Khalili D, Cheraghi L, Azizi F. Endogenous estrogen exposure and chronic kidney disease; a 15-year prospective cohort study. BMC Endocrine Disorders. 2021;21:1-8.

 

  Farahmand M, Rahmati M, Azizi F, Behboudi Gandevani S, Ramezani Tehrani F. The impact of endogenous estrogen exposure duration on fracture incidence: a longitudinal cohort study. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2022;107(8):e3321-e9.

 

 Gongora MC, Wenger NK. Cardiovascular complications of pregnancy. International journal of molecular sciences. 2015;16(10):23905-28.

 

    De Kleijn MJ, Van der Schouw YT, Verbeek AL, Peeters PH, Banga J-D, Van der Graaf Y. Endogenous estrogen exposure and cardiovascular mortality risk in postmenopausal women. American journal of epidemiology. 2002;155(4):339-45.

 

 Khalili D, Haj Sheikholeslami F, Bakhtiyari M, Azizi F, Momenan AA, Hadaegh F. The incidence of coronary heart disease and the population attributable fraction of its risk factors in Tehran: a 10-year population-based cohort study. PloS one. 2014;9(8):e105804.

 

  Farahmand M, Mousavi M, Momenan AA, Azizi F, Tehrani FR. The association between arterial hypertension and menarcheal age. Maturitas. 2023;174:14-22.

 

 Farahmand M, Tehrani FR, Dovom MR, Azizi F. Menarcheal age and risk of type 2 diabetes: a community-based cohort study. Journal of clinical research in pediatric endocrinology. 2017;9(2):156.

 

  Farahmand M, Tehrani FR, Gandevani SB, Azizi F. Is there any association between age at menarche and risk of metabolic syndrome? The Tehran Lipid & Glucose Study. Archives of Iranian medicine. 2019;22(9):495-500.

 

 Mansoor H, Elgendy IY, Segal R, Hartzema A. Duration of reproductive years and the risk of cardiovascular and cerebrovascular events in older women: insights from the National Health and Nutrition Examination Survey. Journal of women's health. 2017;26(10):1047-52.

 

 Atsma F, van der Schouw YT, Grobbee DE, Kors JA, Bartelink M-LE. Lifetime endogenous estrogen exposure and electrocardiographic frontal T axis changes in postmenopausal women. Maturitas. 2009;63(4):347-51.

 

  Farahmand M, Rahmati M, Azizi F, Ramezani Tehrani F. Lactation duration and lifetime progression to metabolic syndrome in women according to their history of gestational diabetes: a prospective longitudinal community-based cohort study. Journal of Translational Medicine. 2023;21(1):1-10.

 

 Farahmand M, Tehrani FR, Pourrajabi L, Najafi M, Azizi F. Factors associated with menopausal age in I ranian women: T ehran L ipid and G lucose S tudy. Journal of Obstetrics and Gynaecology Research. 2013;39(4):836-41.

 

 Farahmand M, Ramezani Tehrani F, Rostami Dovom M, Hashemi S, Azizi F. The impact of oral contraceptives on cardiometabolic parameters. Journal of endocrinological investigation. 2016;39:277-83.

 

 Godsland IF, Crook D, Devenport M, Wynn V. Relationships between blood pressure, oral contraceptive use and metabolic risk markers for cardiovascular disease. Contraception. 1995;52(3):143-9.

 

 Fisch IR, Frank J. Oral contraceptives and blood pressure. Jama. 1977;237(23):2499-503.

 

 Fu C, Hao W, Shrestha N, Virani SS, Mishra SR, Zhu D. Association of reproductive factors with dementia: a systematic review and dose-response meta-analyses of observational studies. EClinicalMedicine. 2022;43.

 

 Yoo J, Shin D, Han K, Kim D, Won HS, Lee J, et al. Female reproductive factors and the risk of dementia: a nationwide cohort study. European journal of neurology. 2020;27(8):1448-58.

 

 Han S-L, Liu D-C, Tan C-C, Tan L, Xu W. Male-and female-specific reproductive risk factors across the lifespan for dementia or cognitive decline: a systematic review and meta-analysis. BMC medicine. 2023;21(1):457.

 

 

گردآورندگان: دکتر مریم فرهمند، دکتر فهیمه رمضانی تهرانی