استفاده طولانیمدت از متفورمین و سولفونیلاورهها خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را کاهش میدهد
استفاده طولانیمدت از متفورمین و سولفونیلاورهها خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را کاهش میدهد
مصرف متفورمین و سولفونیلاورهها (بهتنهایی یا ترکیبی) از بیماران دیابتی در برابر رتینوپاتی دیابتی محافظت میکند.
به گزارش پایگاه خبری ریشامگ، نتایج مطالعه جدید پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که اخیراً در مجله International Journal of Retina and Vitreous منتشر شده است، نشان میدهد مصرف طولانیمدت متفورمین و سولفونیلاورهها، چه بهصورت جداگانه و چه در ترکیب با یکدیگر، میتواند خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ که بهتازگی تشخیص داده شدهاند کاهش دهد.
در این مطالعه کوهورت مشاهدهای، دادههای ترکیبی از سه مطالعه آیندهنگر مورد بررسی قرار گرفت. هدف محققان بررسی تأثیر مدت مصرف متفورمین و سولفونیلاورهها بر خطر بروز رتینوپاتی دیابتی، با در نظر گرفتن مدت زمان ابتلا به دیابت بود. برای تحلیل دادهها از مدلهای خطر نسبی کاکس با تنظیمات چندمتغیره و اسپلاینهای رگرسیون مکعبی استفاده شد.
در مجموع ۴۰۶۸ بیمار با تشخیص جدید دیابت نوع ۲ در این تحلیل مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین سنی بیماران در زمان تشخیص ۴۹.۸ سال و در زمان پیگیری ۶۰.۲ سال بود. ۴۶.۳ درصد از شرکتکنندگان مرد بودند. میانگین قند خون ناشتا در زمان تشخیص ۱۵۹.۶ میلیگرم بر دسیلیتر بود (در بازهای از ۱۲۶.۵ تا ۴۸۸) و این میانگین در طول دوره مطالعه به ۱۴۸.۶ میلیگرم بر دسیلیتر رسید. بیماران بهطور متوسط ۷۵.۲ دقیقه در هفته فعالیت بدنی داشتند؛ ۸۳.۸ درصد گزارش دادند که از آسپیرین استفاده میکنند و ۷۳.۳ درصد نیز از داروهای ضد فشار خون بهره میبرند. میانگین مدت مصرف دارو بهترتیب برای متفورمین ۵.۲۲ سال، سولفونیلاورهها ۵.۸۸ سال و درمان ترکیبی ۴.۸۸ سال بود. دوره میانه پیگیری بیماران ۱۵.۸۴ سال گزارش شد.
در طول این دوره، ۵۱۹ بیمار دچار رتینوپاتی دیابتی شدند و میانگین زمان از تشخیص دیابت تا بروز این عارضه ۱۴.۹ سال بود. در مدلهای کاملاً تنظیمشده، مصرف تنها متفورمین خطر رتینوپاتی را ۱۰ درصد کاهش داد (HRAdj: 0.90؛ فاصله اطمینان ۹۵٪: ۰.۸۲ تا ۰.۹۸؛ P=0.011)، مصرف تنها سولفونیلاورهها خطر را ۷ درصد کاهش داد (HRAdj: 0.93؛ فاصله اطمینان ۹۵٪: ۰.۸۷ تا ۰.۹۹؛ P=0.034) و درمان ترکیبی نیز کاهش ۱۱ درصدی خطر را به همراه داشت (HRAdj: 0.89؛ فاصله اطمینان ۹۵٪: ۰.۸۰ تا ۰.۹۸؛ P=0.001). بر اساس تخمینهای دوره پیگیری کامل، میزان کاهش خطر برای متفورمین ۱۵ درصد (HRAdj: 0.85؛ فاصله اطمینان ۹۵٪: ۰.۷۹ تا ۰.۹۳؛ P=0.001) و برای سولفونیلاورهها ۱۳ درصد (HRAdj: 0.87؛ فاصله اطمینان ۹۵٪: ۰.۸۰ تا ۰.۹۵؛ P=0.001) بود.
اثر محافظتی داروهای دیابت بر رتینوپاتی دیابتی
در سطح مولکولی، متفورمین از طریق فعالسازی مسیر AMPK (AMP-activated protein kinase) اثر محافظتی سلولی ایجاد میکند. این اثر محافظتی متفورمین تقریباً از ۵ سال پس از شروع درمان آغاز شد، تا ۱۲ سال ادامه یافت و سپس بهصورت ثابت باقی ماند. سولفونیلاورهها از سال ششم اثر حفاظتی نشان دادند که تا سال دهم ادامه داشت. درمان ترکیبی نیز از سال چهارم تا سیزدهم چنین اثری را نشان داد. در تحلیل چندمتغیره مشخص شد که افزایش میانگین سن، قند خون ناشتا، شاخص توده بدنی (BMI) و سیگار کشیدن با افزایش خطر رتینوپاتی همراه هستند، در حالی که مصرف استاتینها اثر محافظتی داشت.
نویسندگان مقاله مینویسند: «اگرچه مکانیسم دقیق پاتوفیزیولوژی رتینوپاتی دیابتی هنوز بهطور کامل مشخص نیست، اما شواهد اخیر نقش برجسته آپوپتوز، ناهنجاریهای عروقی و پیری سلولی را در بروز این بیماری نشان میدهند. همچنین، اختلال در فرایند اتوفاژی به وخامت رتینوپاتی کمک میکند که نشاندهنده اهمیت این مسیر در مهار مرگ یا پیری سلولهای اپیتلیوم رنگدانهای شبکیه (RPE) است. افزایش نسبت AMP به ATP در شرایط استرس متابولیک مانند هیپوکسی و کمبود گلوکز، مسیر AMPK را فعال کرده و موجب تنظیم متابولیسم سلولی میشود. متفورمین در این سطح با فعالسازی AMPK موجب محافظت سلولی میگردد.»
محققان در پایان تأکید میکنند: «در میان بیماران تازهتشخیصدادهشده مبتلا به دیابت، درمان طولانیمدت با متفورمین و سولفونیلاورهها، چه بهتنهایی و چه بهصورت ترکیبی، در مقایسه با بیمارانی که هیچ داروی ضد دیابت دریافت نکردهاند، با کاهش خطر رتینوپاتی دیابتی به مدت حدود یک دهه همراه بود.»
از جمله محدودیتهای این مطالعه میتوان به ناتوانی در بررسی مسائل ایمنی بر اساس نوع خاص داروی سولفونیلاوره بهدلیل ناشناخته بودن آن در هر کوهورت، نبود اطلاعات مربوط به HbA1c و محدودیت در تعمیمپذیری نتایج اشاره کرد.
منبع:
ahardoust M, Mehrabi Y, Hadaegh F, Khalili D, Delpisheh A. Impact of duration of treatments with metformin and sulfonylureas, individually or in combination, on diabetic retinopathy among newly diagnosed type 2 diabetic patients: a pooled cohort’s analysis. Int J Retina Vitreous. Published online January 31, 2025. doi:10.1186/s40942-025-00637-w
نظر